Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Dostluk, sosyete süresince insanoğluın bayağı nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Doğruluk kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene çekmek, maşerî yaşamın gerçekleşmesini uydurmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin huzursına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlaka doğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanoğluın idare ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her zaman mümkündür. “İşte tüze, kişioğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi düşünüm ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten ufuklerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini uydurmak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların bütünüdür. Daha münteşir bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş maşerî yaşamma düzenidir. Dostluk Sözcük Medlulı Dostluk kelimesi Arabi “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “pay” kelimesinin çoğheybetli “beddua’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na bakılırsa tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mealında da kullanılır. Yöntem Medlulı Dostluk dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Makul bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi süresince gerçek olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sayfa yer kısmına Özel Dostluk, eşhas ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kırat kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki cemi durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk yerında yaptırım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları çelmek ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve tıkır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kazanç metres; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları gibi değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut politik ufukleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşerî bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş süresince bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Içtimai İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun ameliye amacını, maşerî gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile sosyete süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından kaynaklanan gereksinimlerinı huzurlamaya çalışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni yaşamın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun katıksız konstrüksiyonsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine munis cereyan etmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile vabestedır; hesaplı gereksinimlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir tertip altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak essah kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanımıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere iki değiştirilmiş anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. şahsiyet her zaman haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni bildirmek uğrunda mütemadi ve bileğmaslahatmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe fehvaı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze yerında hukuki kırat olarak kal konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete ciğerindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini ciğereren kurallar cemiü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Dostluk bir sosyete düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; icap bulunan düzeni müdafaa etmek, gerekse onu bileğmaslahattirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her zaman adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta huzurmıza oturmuş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin kendisine munis olup olmadığı açısından bir kırat ve değerlendirme ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve aksi huzurlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşamma uyacak, hem bile bu maşerî yaşamın amerikan barış süresince sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çalışacaktır.